1. toczenie wzdłużne,
2. toczenie poprzeczne,
3. toczenie stoków przy skręconym suporcie,
4. toczenie stoków przy przesuniętym poprzecznie koniku,
5. wytaczanie,
6. wiercenie i rozwiercanie,
7. przecinanie,
8. toczenie kształtowe nożem kształtowym,
9. toczenie kopiowe,
10. toczenie gwintów.
Podstawowe rodzaje robót tokarskich_compressed
Noże tokarskie – rodzaje, zastosowanie, oznaczenia
Do czego przeznaczone są noże tokarskie?
Kryteria podziału i doboru noży tokarskich
- noże tokarskie punktowe – o ogólnym przeznaczeniu; powierzchnia przedmiotu obrabiana jest przy pomocy wierzchołka (punktu);
- noże tokarskie kształtowe – powierzchnia przedmiotu obrabiana jest krawędzią ostrza;
- noże tokarskie obwiedniowe – ostrze kształtuje powierzchnię przetaczając się po niej; są dość rzadko stosowane.
Sposób konstrukcji noży tokarskich to dość czytelny podział, na podstawie którego wyodrębnić możemy trzy rodzaje noży: jednolite, łączone i składane.
Noże tokarskie jednolite
Słowo „jednolite” określa, że taki nóż został wykonany z jednego rodzaju materiału. Zazwyczaj jest to stal szybkotnąca, stąd równoległa nazwa tej grupy: noże tokarskie ze stali szybkotnącej. To materiał wykazujący się dużą odpornością na ścieranie. Ten typ noży można stosować podczas obróbki w wysokich temperaturach. Dobrze sprawdzają się w obróbce wykańczającej i zgrubnej. Dodatkowym atutem jest możliwość dostosowania ostrza do wykonania określonej krawędzi, jeśli nie znaleźliśmy gotowego noża, który taki kształt zapewni.
Noże tokarskie łączone
Ten rodzaj noży bywa nazywany również bimetalowym, ponieważ wykonany jest z dwóch rodzajów materiału. Jest to połączenie trwałe, które najczęściej osiąga się przy pomocy lutowania. Rodzaj wlutowanej płytki określa finalne użycie noża do konkretnego materiału. Noże tokarskie łączone przeznaczone są do prac w zakresie toczenia wzdłużnego, wewnętrznego, zewnętrznego oraz do przecinania i planowania.
Noże tokarskie składane
Zbudowane są z trzonka, który dostosowany jest do rodzaju zamocowanej w nim płytki. Płytka pełni funkcję ostrza i co, ważne, jest wymienna. Jest to najbardziej popularny rodzaj ostrzy stosowany w przemyśle. Najczęściej stosowane są do obrabiania wydajnościowego i szybkościowego. Dużym atutem są ich stosunkowo niskie koszty eksploatacyjne – są nożami niezwykle wydajnymi, wymiana ostrzy jest dość prosta i szybka. Zapewniają wysoką powtarzalność obróbki. Używane są do obróbki wykończeniowej powierzchni i otworów oraz do obróbki zgrubnej.
Zastosowanie do materiału obróbki
- grupa P, niebieska – obróbka stali,
- grupa M, żółta – obróbka stali nierdzewnej,
- grupa K, czerwona – obróbka żeliwa.
Poniższa tabela zawiera dokładny opis przyporządkowania grup ostrzy do określonego materiału i dedykowanego im rodzaju obróbki. Zawiera również powszechnie stosowane oznaczenia i zakresy ISO.
GRUPA ISO | OZNACZENIE | ZAKRES ISO | ZASTOSOWANIE | |
MATERIAŁ | OBRÓBKA | |||
P | S10 | P10 | Stal, staliwo, staliwo niskotopowe | Obróbka dokładna i średnio dokładna przy dużych prędkościach skrawania i małych posuwach |
S20 | P20 | Stal, staliwo | Obróbka dokładna i średnio dokładna przy odpowiednio dużych prędkościach skrawania i umiarkowanych posuwach | |
S30 | P30 | Stal, staliwo | Obróbka średnio dokładnej i zgrubna przy średnich i małych prędkościach skrawania oraz znacznych przekrojach warstwy skrawanej w trudnych warunkach obróbki | |
M | U10S | M20 | Stal, staliwo, żeliwo, w tym stal: manganowa, nierdzewna, żaroodporna, żarowytrzymała i metale kolorowe | Obróbka dokładnej i średnio dokładna przy średnich i małych prędkościach skrawania i średnich przekrojach wióra. Gatunek uniwersalny. Stosowany do toczenia i frezowania. |
K | H10 | K10 | Wszystkie gatunki żeliw, stali stopowych, austenitycznych stopów metali kolorowych oraz materiałów niemetalicznych dających krótki wiór. | Obróbka dokładna i średnio dokładna. |
H20 | K20 | Żeliwa,
stopy miedzi, stopy lekkie materiały żaroodporne, żarowytrzymałe i tworzywa sztuczne. |
Obróbka średnio dokładna i zgrubna przy umiarkowanych prędkościach skrawania i średnich oraz dużych posuwach w niekorzystnych i trudnych warunkach obróbki. |
Rodzaje i oznaczenia noży tokarskich
- ISO – oznaczenie międzynarodowe,
- PN – oznaczenie polskie,
- GHOST – oznaczenie rosyjskie
- DIN – oznaczenie niemieckie.
RODZAJ NOŻA | ISO 243 ISO 514 |
PN-91 M-58352 |
GHOST | DIN |
Nóż tokarski prosty
lewy/prawy |
ISO01 | NZZa-b | 2100 | 4971 |
Nóż tokarski wygięty
lewy/prawy |
ISO02 | NNZc-d | 2102 | 4972 |
Nóż tokarski boczny wygięty lewy/prawy | ISO03 | NNB-cd | 2103 | 4978 |
Nóż tokarski
szeroki |
ISO04 | NNPd | 2120 | 4976 |
Nóż tokarski czołowy
lewy/prawy |
ISO05 | NNBk-m | 2141 | 4977 |
Nóż tokarski boczny odsadzony lewy/prawy | ISO06 | NNBe-f | 2103 | 4980 |
Nóż tokarski przecinak
lewy/prawy |
ISO07 | NNPa-c | 2130 | 4981 |
Nóż tokarski wytaczak
prosty |
ISO08 | NNWa NNUa |
2140 | 4973 |
Nóż tokarski wytaczak spiczasty | ISO09 | NNWb NNUb |
2112 | 4974 |
Nóż tokarski
spiczasty |
ISO10 | NNPe | – | 4975 |
Nóż tokarski wytaczak
hakowy |
ISO11 | NNWc | – | (263) |
Nóż tokarski do gwintu zewnętrznego lewy/prawy | ISO12 | NNGc-r | 2660 | (282) |
Nóż tokarski do gwintu wewnętrznego | ISO13 | NNGd-s | 2662 | (283) |
Nóż tokarski do rowków klinowych |
Najzwyczajniej rzecz biorąc noże należałoby klasyfikować rodzaje noży tokarskich wedle zapotrzebowania do danego procesu technologicznego w obróbce noże tokarskie w całości wykonane ze stali szybkotnącej
– noże tokarskie ze zwykłej stali HSS z wlutowaną płytką jakiegoś tam węglika jako ostrza
– noże tokarskie składane, gdzie osobnym elementem jest trzonek noża i płytka skrawająca
Tutaj przede wszystkim bierzemy pod uwagę cenę noża i jego żywotność.
Noże tokarskie ze stali szybkotnącej
Do prostych prac, niskonakładowych, czy też o niskiej chropowatości wybierzemy nóż ze stali szybkotnącej. Jeśli nieobca nam jest geometra ostrza, wówczas możemy zakupić samą „stalkę” do naostrzenia. Ma to sens wtedy, kiedy potrzebujemy noża kształtowego potrzebnego do wykonania danej krawędzi, której to nie zrobimy jakimkolwiek innym nożem gotowym od producenta, lub będzie to zbyt czasochłonne i nieopłacalne.
Noże tokarskie z wlutowaną płytką
Podobnym cenowo zamiennikiem są noże z wlutowaną płytką. Jedynym ich mankamentem jest fakt, że po wykruszeniu ostrza, bardzo trudno się je ostrzy, a uzyskanie poprzedniej geometrii jest zazwyczaj niemożliwe do uzyskania, dlatego też nóż taki po uszczerbieniu płytki lutowanej, zwykle ląduje na złomie. Zdarza się, że wykruszenie ostrza powstaje po pięciu minutach użytkowania nowego noża. Może to być spowodowane albo przegrzaniem ostrza pracującego np. w szczególnych warunkach na sucho, lub wadą krystalograficzną samego ostrza. Stąd też takich noży również szeroko nie będziemy stosować, gdyż nieopłacalność obróbki tym narzędziem jest zwyczajnie zależna od tego, czy ową krawędź wykruszymy od razu czy za pół godziny, nie ważne jakim chłodziwem będziemy operować. Dowcip polega na tym, że każda wyprawa po nóż to 50 zł za szt. A przecież można skorzystać z ostatniej grupy, czyli noży składanych.
Noże tokarskie składane
Noże składane, czyli składaki. Składak to trzonek i płytka wieloostrzowa. I oczywiście tutaj też mamy podział noży tokarskich i głębszą charakterystykę ostrza. Trzonek jest określony do danego kształtu płytki, płytka zaś jest naszym ostrzem. Kształt trzonka zależy od danej obróbki.
Podobnie jak w poprzednich grupach tutaj będzie podobnie, czyli będziemy mieć noże tokarskie prawe, lewe, proste i kombinacje tychże, np. prosty odsadzony prawy czy prosty odsadzony lewy, czy też wygięty prawy czy lewy itd.
Dla noży tokarskich do otworów będziemy mieli wytaczaki,
Nóż wytaczak prosty ISO 8 NNWa 1010 P20
czyli trzonek ma nieco inną geometrię wykonania dla takiego noża, czyli część chwytowa w imaku będzie kwadratowa lub prostokątna, natomiast dłuższa część trzonka będzie owalna, wynika to z faktu, że ostrze noża musi wystawać poza jego obrys tak, aby tworząc powierzchnię obrabianą, nie kaleczyć jej krawędzią oprawki.
Płytki skrawające rodzaje
Płytka skrawająca może mieć najróżniejsze kształty, od trójkątnych, poprzez kwadratowe, romboidalne z dużym lub małym katem, a także okrągłe.
Ze względu na parametry przystawienia krawędzi tnącej, możemy mieć płytki skrawąjace ze wzniosem dodatnim, lub ujemnym, lub na zero, czyli neutralnym.
Potem ze względu na kąt przystawienia krawędzi pomocniczej – kąty kappa – określimy charakter naszej obróbki, a co za tym idzie, tzw. „sterowaniem kierunkiem wióra”.
Poza tym jeszcze płytki skrawające, zwłaszcza te droższe posiadają na powierzchni za krawędzią tnącą tzw. łamacz wióra, czyli rodzaj wgłębienia z krawędzią tak ukształtowaną, aby w miarę możliwości uzyskać wiór łamany, zamiast wstęgowego, który to jest najbardziej szkodliwym podczas procesu wytwarzania. Różne typy płytek skrawających dostępne są w naszym sklepie w dziale narzędzia skrawające.
Ponadto mamy jeszcze promień naroża – im większy, tym większy wiór możemy odrywać, natomiast kat przyłożenia ostrza pozwala nam uzyskać określoną chropowatość obrabianej powierzchni.
Bezsensownym wydaje mi się tutaj przytaczanie wszystkich parametrów geometrycznych ostrzy noży składanych, gdyż zwyczajnie wszelkie parametry dotyczące rozmiaru noża i płytki skrawającej, jej kształtu, zastosowania przy określonej prędkości skrawania Vc czy też charakterystykę zależności posuwu od głębokości skrawania, zwaną „diagramem łamania wióra” itd. znajdziemy w katalogach danych producentów, a ponieważ parametrów tych jest cała gama, to łatwiej będzie skupić się na określonym zastosowaniu i przebierać w ofertach. Wystarczy że nasze dane brzegowe będą zawierać rodzaj obróbki – np., obróbka wstępna, potem ksztaltująca i wykończeniowa, potem jaka chropowatość końcowa nas interesuje oraz trwałość narzędzia w obróbce na sucho lub na mokro, czyli czy płytka ma być powlekana jakimś azotkiem, czy nie. To wszystko znajdziemy w katalogach.
Myślę ze takim skrótem możemy śmiało wybierać narzędzia według naszego zapotrzebowania.
Przykłady noży tokarskich
Nóż tokarski prosty
ISO 1 R/L
Nóż tokarski wygięty
ISO 2 R/L
Nóż tokarski boczny wygięty
ISO 3 R/L
Nóż tokarski szeroki
ISO 4
Nóż tokarski czołowy
ISO 5 R/L
Nóż tokarski boczny odsadzony
ISO 6 R/L
Nóż tokarski przecinak
ISO 7 R/L
Nóż tokarski wytaczak prosty
ISO 8
Nóż tokarski wytaczak spiczasty
ISO 9
Nóż tokarski spiczasty
ISO 10
Nóż tokarski wytaczak hakowy
ISO 11
Nóż tokarski do gwintu zewnętrznego
ISO 12 R/L
Nóż tokarski do gwintu wewnętrznego
ISO 13 R/L
Jak odróżnić nóż tokarski prawy od lewego?
Zasada obserwacji noża
W celu prawidłowego ustalenia nazwy noża stosuje się zasadę obserwacji noża z przyłożoną dłonią. Gdy główna krawędź skrawająca noża znajduje się po stronie kciuka prawej dłoni, nóż taki jest nazywany nożem prawym, gdy krawędź występuje od strony kciuka lewej dłoni wówczas mówimy, że jest to nóż lewy. Ilustracja poniżej przedstawia zasadę obserwacji.
Określenie kierunkowości noża
Przy obserwacji noża zamocowanego na obrabiarce w pozycji pracy, nóż prawy skrawa materiał przy toczeniu wzdłużnym od prawej strony ku lewej, a nóż lewy – od strony lewej ku prawej.